Przymusowe leczenie alkoholika – jak wysłać osobę uzależnioną od alkoholu na odwyk?

Leczenie odwykowe na ogół jest sprawą dobrowolną. To osoba uzależniona sama może podjąć decyzję, czy chce się poddać leczeniu czy nie. Zdarza się jednak, że alkoholik może zostać zmuszony do podjęcia leczenia przez sąd. Podstawą do takiego orzeczenia jest opinia biegłego psychiatry i psychologa.

W jakich przypadkach sąd może zastosować przymusowe leczenie?

Potrzeba przymusowego leczenia alkoholika zachodzi wówczas, gdy choroba alkoholowa powoduje:

• rozpad pożycia małżeńskiego;
• demoralizację małoletnich;
• zakłócenia spokoju lub porządku publicznego;
• uchylanie się od pracy.

Jak wszcząć procedurę przymusowego leczenia?

Aby wysłać alkoholika na przymusowy odwyk, trzeba przede wszystkim złożyć odpowiedni wniosek do komisji gminnej ds. profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych właściwej ze względu na miejsce zamieszkania lub pobyt osoby, która ma zostać skierowana do ośrodka odwykowego. Taki wniosek może złożyć nie tylko rodzina (osoby pełnoletnie), ale również pracownik socjalny, pedagog szkolny, kurator, dzielnicowy oraz inne osoby dotknięte skutkami choroby. Podstawą prawną do objęcia leczeniem przymusowym jest ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeksu Karnego.

Kolejnym krokiem jest zebranie i przedstawienie materiałów dowodowych. Dowodami w sprawie mogą być m.in. interwencje policji, udokumentowany pobyt w izbie wytrzeźwień, dokumentacja lekarska, informacje od dzielnicowego, wyroki w sprawie karnej (są one ważne w przypadku, gdy alkoholik dopuszcza się przemocy w stosunku do bliskich). Jeżeli komisja uzna, że są przesłanki ku temu, aby zastosować przymusowe leczenie, występuje z wnioskiem w tej sprawie do sądu rejonowego. Sąd natomiast wszczyna postępowanie nie na wniosek rodziny, a na wniosek komisji gminnej ds. profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Cała procedura jest bezpłatna. Istnieje możliwość przeprowadzenia takiego procesu bez udziału gminy, ale w takim wypadku trzeba będzie ponieść koszty opłat sądowych.

Jak przebiega przymusowe leczenie alkoholika?

Przymusowe leczenie odwykowe może mieć charakter ambulatoryjny lub stacjonarny. Leczenie ambulatoryjne polega na tym, że pacjent otrzymuje leki i w wyznaczonym terminie stawia się do kontroli. Osoba uzależniona może zostać również skierowana na terapię grupową lub do zamkniętego zakładu odwykowego. W przypadku, gdy uzależniony nie będzie chciał udać się na leczenie odwykowe, sąd ma prawo zastosować wobec niego środki przymusu np. przymusowe doprowadzenie. Zdarza się również, że sąd, który nałożył na alkoholika obowiązek leczenia odwykowego, może uznać, że zachodzi potrzeba całkowitego ubezwłasnowolnienia. Wówczas sąd opiekuńczy orzeka o umieszczeniu takiej osoby w domu pomocy społecznej dla osób uzależnionych od alkoholu lub wyznacza osobę, która będzie stanowić opiekę nad uzależnionym.

Jak długo trwa obowiązek leczenia odwykowego?

Obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu trwa tyle, ile wymaga tego cel leczenia, jednak nie dłużej niż 2 lata. O tym, czy osoba uzależniona może przerwać leczenie przed upływem 2 lat, decyduje sąd na wniosek osoby zobowiązanej, kuratora lub po zasięgnięciu opinii zakładu, w którym leczenie odwykowe się odbywa.

W momencie, gdy członek rodziny nadużywa alkoholu, ale swoim zachowaniem nie powoduje żadnego z wymienionych wyżej skutków, przymusowe wysłanie na odwyk przez sąd nie będzie możliwe. W takich wypadku pozostaje nam samodzielnie nakłonić osobę uzależnioną do podjęcia terapii uzależnienia.

Jak zmusić alkoholika do leczenia?

Choroba alkoholowa nie dotyczy tylko samego uzależnionego. Konsekwencje nałogowego picia ponosi również najbliższa rodzina, która na co dzień musi stawiać czoła wyzwaniom związanym z pogłębiającym się alkoholizmem. Alkoholik zmuszony do terapii bardzo często reaguje gniewem, próbuje zaprzeczać, jakoby miał z tym jakikolwiek problem. Należy jednak pamiętać, że bezczynność nigdy nie jest dobrym wyjściem z sytuacji.

Dobrze jest zacząć rozmową z uzależnionym, mając jakąś podstawową wiedzę na ten temat. Tu pomocne okazać się mogą konsultacje rodzinne, które mają na celu pomóc zrozumieć problem, z jakim boryka się bliska osoba. Osoby, które chcą nakłonić alkoholika do podjęcia terapii, powinny przede wszystkim dać jej jasno do zrozumienia, że alkoholizm prowadzi do rozpadu ich rodziny. Osoby chorej nie można potępiać ani atakować, ponieważ takie zachowanie może wyzwolić negatywne emocje. Warto również okazywać ograniczone wsparcie, dzięki któremu osoba chora będzie mogła sobie uświadomić, jak wiele może stracić.

Dla większości uzależnionych osób wykonanie pierwszego kroku jest bardzo trudne, często jest to bariera wręcz nie do przejścia. Osoby współuzależnione często poddawane są manipulacji i tym samym ułatwiają choremu kontynuowanie nałogu. Z tego względu tak ważne jest znalezienie wewnętrznej siły na podjęcie walki i poszukanie profesjonalnej pomocy specjalistów, której nie zastąpi żadne działanie na własną rękę.

Źródła:

1. ,,Medyczne aspekty uzależnienia od alkoholu”, pod red. M. Wojnara, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 2017. 
2. ,,Jak wytrwać w trzeźwości. Poradnik zapobiegania nawrotom choroby”, Terence T. Gorski, Merlene Miller, AKURACIK, 1995.