Jak‌ ‌alkoholizm‌ ‌rodziców‌ ‌wpływa‌ ‌na‌ ‌dziecko?‌

Nie jest tajemnicą, że wychowywanie się w rodzinie, w której choć jeden z rodziców był alkoholikiem, może nieść za sobą poważne konsekwencje. Choroba alkoholowa ojca lub matki odbija się na psychice dziecka oraz wpływa na późniejsze zachowania w życiu dorosłym. Dziś wyjaśniamy, jak wpływ na dorastające dziecko ma alkoholizm rodziców. Zachęcamy do lektury.

• Osoby zmagające się z chorobą alkoholową szkodzą nie tylko samym sobie, ale również swoim dzieciom.
• Traumatyczne doświadczenia związane z piciem alkoholu przez ojca lub matkę często zostają dziećmi przez całe życie i powodują wiele trudności już w dorosłym życiu.
• Dzieci z rodzin o problemie alkoholowym mają zaburzone poczucie własnej wartości, doświadczają częściej napięcia, lęku, samotności. Mają też problemy z budowaniem relacji z innymi osobami.  

Wpływ alkoholizmu rodziców na życie i funkcjonowanie dziecka 

To, jaki wpływ na dziecko będzie miało nadużywanie alkoholu przez rodzica lub rodziców, uzależnione jest od nasilenia ich problemu alkoholowego i występowania innych zaburzeń, takich jak agresja, przemoc domowa. Znacznie ma również okres rozwojowy dziecka, w którym pojawiła się choroba alkoholowa rodziców – możemy rozróżnić okres wczesnodziecięcy oraz okres dojrzewania. 

Wpływ uzależnienia rodziców na życie dziecka w okresie wczesnodziecięcym

W okresie wczesnodziecięcym nadużywanie alkoholu przez ojca alkoholika i zdarzenia z tym związane odbijają się negatywnie na funkcjonowaniu i stanie psychicznym matki dziecka, przez co trudno będzie jej się poświęcić całkowicie dziecku. Może to negatywnie odbić się na ich wzajemnej więzi, w efekcie czego dziecko w przyszłości będzie miało niskie poczucie własnej wartości, doświadczy lęku przed porzuceniem i rozstaniem i będzie żyło w ciągłej niepewności. Dodatkowe patologiczne zachowania, takie jak przemoc, które często towarzyszą alkoholizmowi, mogą wywoływać u dziecka głębokie urazy psychiczne, z którymi będzie się ono borykać nawet przez całe życie. 

Wpływ uzależnienia rodziców na życie dziecka w okresie dojrzewania 

Uzależnienie rodzica lub jego nasilenie przypadające na okres dojrzewania dziecka może wpłynąć negatywnie na proces kształtowania się poczucia tożsamości dziecka, jego hierarchię wartości, a także kontakty z rówieśnikami. Przede wszystkim dzieci alkoholików narażone są na długotrwały stres, ponieważ nigdy nie wiedzą, w jakim stanie zastaną ojca lub matkę po powrocie do domu. Dzieci alkoholików bardzo często zrywają kontakty ze znajomymi, wstydząc się swojego ojca lub matki. Wiele dorastających osób reaguje na alkoholizm rodziców skrajnymi formami buntu (wagary, zażywanie narkotyków, ucieczki z domu, samookaleczanie) lub wycofaniem. 

Dziecko w rodzinie alkoholowej – jakie zachowania mogą się ukształtować? 

Wychowywanie się w domu, w którym występuje problem nadużywania alkoholu, praktycznie zawsze odbija większe, bądź mniejsze piętno w psychice dziecka. Do głównych zachowań wynikających z dorastania dziecka w rodzinie alkoholowej należą:

• wrodzona skłonność do nałogów;
• skłonność do zachowań agresywnych;
• obniżona samoocena i niskie poczucie własnej wartości;
• nieufność wobec innych osób;
• trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi;
• nieumiejętność oraz lęk przed okazywaniem prawdziwych uczuć;
• nadmierna potrzeba aprobaty ze strony innych osób.

Role dzieci w rodzinie alkoholowej 

W każdej rodzinie jest przestrzeń do realizacji określonych ról. W rodzinie alkoholowej badacze problemu wyróżnili 4 role. Najczęściej wymienia się rolę:

1. Bohatera – pełni ją zwykle najstarsze dziecko w rodzinie. Kocha i jednocześnie nienawidzi pijącego ojca lub matki. Dla dobra rodziny jest w stanie podjąć wiele wyrzeczeń. 
2. Kozła Ofiarnego – dziecko w roli kozła ofiarnego zaczyna się buntować, mówi, co myśli, doświadcza złości. Jego bunt przejawia się często w niepokornych zachowaniach. Dość wcześnie opuszcza swoją rodzinę. 
3. Maskotki lub Błazna – zazwyczaj rolę tę przyjmuje najmłodsze dziecko w rodzinie. Zadaniem dziecka pełniącego rolę błazna jest rozładowywanie napięć i wzbudzenie zainteresowania swoją osobą. Często robi dobrą minę do złej gry. 
4. Niewidzialnego dziecka – to dziecko smutne, samotne, wycofane, a także bezradne. Żyje w świecie fantazji i marzeń. Ma trudności w kontaktach interpersonalnych z rówieśnikami, nie potrafi wyrażać swoich uczuć. 

Podstawowe role to schematy postępowania, które w życiu dorosłym mogą stać się przyczyną różnorodnych trudności w relacjach z innymi ludźmi. 

Jak pomóc dziecku z rodziny alkoholowej?

Dzieci alkoholików dorastają w rodzinie dysfunkcyjnej, dlatego ich rozwój przebiega inaczej niż innych dzieci. Wiele dzieci z rodzin alkoholowych doświadcza w swoim dorosłym życiu różnorodnych trudności. Ze względu na nie dzieciom alkoholików bardzo często potrzebna jest pomoc psychologiczna oraz konsultacje z terapeutami. Ośrodki leczenia uzależnień, takie jak Ośrodek Nowe Życie w Krakowie nie tylko leczą uzależnienia, ale również organizują terapie dla Dorosłych Dzieci Alkoholików, które mają na celu pozyskanie umiejętności funkcjonowania bez poczucia winy i uciekania od własnych emocji. 

Przeczytaj powiązane wpisy na naszym blogu:

• Jak pomóc Dorosłym Dzieciom Alkoholików
• Czy alkoholizm jest dziedziczny? Geny a alkoholizm
• 7 największych zagrożeń czyhających na dzieci w internecie
• Jak rozpoznać Dorosłe Dziecko Alkoholika? Syndrom DDA

Źródła:

1. ,,Jak nadużywanie alkoholu przez rodzica wpływa na dzieci”, NPZ (Narodowy Program Zdrowia), broszura informacyjna.
2. ,,Wyrosnąć z DDA. Wsparcie dla dorosłych córek alkoholików”, R. Ackerman, Wydawnictwo Feeria, 2020.
3. ,,Dorosłe dzieci alkoholików”, Woititz Janet G., Akuracik, 2000.