Czy można uzależnić się od leków przeciwbólowych?

Uzależnienie od leków (lekomania) to coraz powszechniejsze zjawisko, z którym boryka się wiele osób na całym świecie. Przychodzi, jak każdy inny nałóg – niepostrzeżenie, dlatego bardzo ciężko zauważyć, kiedy ma się już do czynienia z lekomanią. 

Uzależnienie od leków – czy jest to choroba?

Człowiek może uzależnić się od wszystkiego, co sprawia mu przyjemność lub wywołuje w jego organizmie pożądany stan. Niekontrolowane przyjmowanie leków, podobnie jak alkoholizm czy narkomania, należy do grupy uzależnień chemicznych. Jest to choroba przewlekła, która bardzo często wymaga leczenia, ponieważ może prowadzić do wielu poważnych dla zdrowia konsekwencji. Nadużywanie leków nie jest zjawiskiem rzadkim. Statystyki dotyczące lekomanii w naszym kraju są przerażające. Polska znajduje się w czołówce krajów, jeżeli chodzi o kupowanie i przyjmowanie leków bez recepty. 

Od jakich leków można się uzależnić? 

Najbardziej znanymi substancjami wykorzystywanymi w lekach powodujących uzależnienie są opioidy, barbiturany, jak również benzodiazepiny. Wśród środków przeciwbólowych dostępnych na rynku można znaleźć popularne nieopioidowe preparaty, takie jak kwas acetylosalicylowy, paracetamol czy niesteroidowe leki przeciwzapalne NLPZ. Drugą grupę stanowią opioidowe środki przeciwbólowe zawierające kodeinę. W przypadku obu tych grup może dojść do rozwoju uzależnienia, choć znacznie szybciej rozwija się ono w przypadku opioidów. Osobom zmagającym z bólem wydaje się, że ogólnodostępne środku bólowe są bezpieczne. Tak jest pod warunkiem, że stosujemy je zgodnie z zaleceniami umieszczonymi na ulotce. Kiedy jednak zaczniemy je przyjmować w niekontrolowany sposób, mogą być niebezpieczne dla zdrowia i prowadzić do rozwoju uzależnienia. 

Jak dochodzi do uzależnienia od leków przeciwbólowych?

Mechanizm uzależnienia jest dość prosty. Substancja aktywna zawarta w leku wchodzi w interakcję z naszym organizmem, wpływa na poszczególne procesy metaboliczne i z czasem staje się niezbędna dla ich przebiegu. Pacjenci, próbując się leczyć samodzielnie, bez konsultacji z lekarzem, często zwiększają ilości zażywanych leków. Początkowo leczenie przynosi ulgę, jednak z czasem mają wrażenie, że lek przestaje działać i wówczas sięgają po coraz większe dawki. Najszybciej rozwija się psychiczne uzależnienie od leku. Osoba uzależniona myśli, że gdy nie połknie tabletki przeciwbólowej, to ból wróci. Uzależnienie fizyczne w przypadku leków przeciwbólowych jest rzadziej spotykane. Objawia się ono zwykle nieprawidłową pracą narządów wewnętrznych. Najczęściej pojawiają się zaburzenia rytmu serca, problemy z oddychaniem lub układem pokarmowym. Czas, po jakim dochodzi do uzależnienia, jest kwestią indywidualną. Podobnie jak reakcja dwóch organizmów na tę samą substancję może być inna. 

Kiedy jest największe ryzyko uzależnienia się od leków przeciwbólowych? 

Ryzyko uzależnienia się do leków przeciwbólowych zależne jest od:

• wieku – zwykle w przypadku starszych osób ryzyko uzależnienia od leków jest większe. W ostatnim czasie zauważono jednak trend, który świadczy o tym, że coraz częściej leki przeciwbólowe biorą młodzi ludzie nie z powodu konkretnych dolegliwości, a dlatego że traktują je jako pewnego rodzaju doping, który pozwala im efektywniej pracować;
• epizodów depresji;
• przyjmowania narkotyków w młodym wieku;
• wcześniejszego stosowania leków psychotropowych. 

Zespół odstawienia leków przeciwbólowych 

Pisząc o lekach przeciwbólowych, podzieliliśmy je na dwie grupy: opioidowe i nieopioidowe. Podział ten ma istotne znaczenie, gdy mówimy o zespole abstynenckim. Nieopioidowe leki przeciwbólowe, nawet przyjmowane stosunkowo długo i w wysokich dawkach, nie powodują klasycznego zespołu odstawienia. Na poziomie fizycznym ich całkowite odstawienie może powodować nadwrażliwość na bodźce bólowe lub złudne odczuwanie bólu. W przypadku tego typu środków możemy więc mówić o tzw. quasi zespole odstawiennym, mającym swe źródło raczej w sferze psychicznej. Klasyczyny, zagrażający zdrowiu, a nawet życiu model odstawienia pojawia się natomiast u wszystkich tych osób, którzy uzależnili się od opioidowych środków przeciwbólowych. Leki te ze względu na swoją specyfikację chemiczną prowadzą do bardzo szybkiego uzależnienia fizycznego i psychicznego, powodując wiele objawów odstawiennych, takich jak lęk, agresja, zmiany nastroju, biegunka, wymioty, bóle. 

Czy uzależnienie od leków się leczy? 

Jedną z najskuteczniejszych form walki z uzależnieniem od leków jest terapia uzależnień. Jednak dla powodzenia leczenia ważne jest, by chory sam przed sobą przyznał się do uzależnienia lekowego i poszukał motywacji do zmiany. Leczenie lekomanii obejmuje terapię indywidualną oraz grupową, a także pełne wsparcie ze strony psychologa i psychiatry. 

Źródła:

1. ,,Wzmacnianie motywacji do zmiany w terapii nadużywania substancji’, William R.Miller, PARPAMEDIA. Wydawnictwo Edukacyjne, Warszawa 2009. 
2. ,,Lekomani. Jak koncerny farmaceutyczne i lekarze potrafią uzależnić pacjentów od leków”, Macy Beth, Bez Fikcji, 2019.