Amnezja alkoholowa – palimpsest, czyli szkodliwy wpływ alkoholu na mózg. Czym jest i jak się objawia?

Pod wpływem alkoholu zmienia się nasze postrzeganie i zachowanie. Pojawiają się problemy z właściwą oceną sytuacji, mamy trudności z chodzeniem, a mowa przypomina raczej bełkotanie. Do tego dochodzą zaburzenia pamięci, a długotrwałe spożywanie alkoholu może prowadzić nawet do wytworzenia się tzw. zespołów amnestycznych.

Alkohol uszkadza tymczasowo hipokamp – strukturę odpowiedzialną w mózgu za zapamiętywanie. Upośledzenie funkcjonowania doprowadza do utraty możliwości tworzenia nowych wspomnień. Palimpsest alkoholowy (ang. Alcohol-Induced Blackout) to forma tymczasowej amnezji, która może trwać od kilku minut do kilku godzin.

Czym jest amnezja alkoholowa i jak się przejawia? Tego dowiesz się z naszego artykułu.

• Alkohol doprowadza do tymczasowego uszkadza hipokampa, struktury odpowiedzialnej za tworzenie nowych wspomnień, co prowadzi do zaników pamięci (palimpsest alkoholowy).
• Amnezja alkoholowa często prowadzi do zachowań ryzykownych, na które osoba trzeźwa by się nie zdecydowała.
• Mimo że regeneracja mózgu po alkoholu jest możliwa przy długotrwałej abstynencji, proces ten wymaga czasu i w niektórych przypadkach może być niepełny, szczególnie w zaawansowanych stadiach uszkodzenia mózgu.

Czy alkohol szkodzi na mózg? Wpływ alkoholu na mózg człowieka

Alkohol ma bardzo podstępne działanie. Z jednej strony wspomaga osiągnięcie stanu relaksu, wprawia w dobry nastrój, z drugiej zaś długotrwałe picie wywołuje ogromne spustoszenie w organizmie. Alkoholicy, a jeszcze częściej ich rodziny, zadają sobie pytanie: czy alkohol szkodzi na mózg? Jak wskazują badania, nadużywanie alkoholu może prowadzić do poważnych kłopotów, w tym m.in. uszkodzenia mózgu. U osób przewlekle pijących często dochodzi również do neurodegeneracji, która może prowadzić do innych chorób, takich jak Parkinson czy Alzheimer.

Częste picie alkoholu zaburza wydzielanie neuroprzekaźników, takich jak dopamina czy serotonina. Oprócz tego zakłóca krążenie mózgowe. To, jak duża będzie skala zmian w mózgu, zależy od wielu czynników. Zalicza się do nich m.in. ilość wypijanego alkoholu, wiek inicjacji alkoholowej, predyspozycje genetyczne czy ogólny stan zdrowia.

Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Jak wygląda mózg alkoholika? Wpływ alkoholu na mózg

Ile czasu regeneruje się mózg po alkoholu?

Regeneracja mózgu po alkoholu jest możliwa, ale jedynie w przypadku utrzymania abstynencji dłużej, niż 3-4 tygodnie, ponieważ w krótkim czasie nie jest możliwe osiągnięcie poprawy. W takim przypadku funkcjonowanie mózgu ulega znacznemu polepszeniu, powraca możliwość całkowitego logicznego myślenia i dana osoba nie musi zmagać się z innymi negatywnymi konsekwencjami picia alkoholu.

Nie jest oczywiście powiedziane, że alkoholik może wówczas nie obawiać się powrotu różnych problematycznych aspektów związanych z nadużywaniem alkoholu. Używka ta bowiem tak bardzo wpływa na działanie organizmu, że niekiedy może prowadzić do większych i poważniejszych w skutkach zmian w jego funkcjonowaniu.

Zajrzyj do artykułu Ile czasu regeneruje się mózg po alkoholu?, aby dowiedzieć się więcej na ten temat. 

Utrata świadomości po alkoholu, czyli do czego prowadzi nadmierne spożywanie alkoholu?

Warto wiedzieć, że amnezja alkoholowa to jeden z objawów uzależnienia od alkoholu, który może pojawić się już w jednej z pierwszych faz choroby alkoholowej – w tzw. fazie ostrzegawczej. Faza ta charakteryzuje się tym, że alkoholik zaczyna szukać ciągłej okazji do picia. Już nawet po spożyciu niewielkiej ilości alkoholu pojawia się pragnienie dalszej konsumpcji. Każde picie prowadzi do stracenia kontroli, czyli alkoholik nie potrafi sobie odmówić. Utrata świadomości po alkoholu to coś, do czego często dochodzi po spożyciu nadmiernej ilości używki. Zaczyna urywać się film i pojawiają się tzw. luki w pamięci, czyli palimpsesty alkoholowe. Jest to używane przez specjalistów określenie na braki w pamięci wywołane uszkodzeniem hipokampu. 

Czym jest amnezja alkoholowa?

Jednym z groźniejszych symptomów rozwijającego się uzależnienia od alkoholu jest amnezja alkoholowa, czyli wspomniane już luki w pamięci (palimpsesty alkoholowe). Środek odurzający blokuje możliwość przenoszenia wspomnień z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej. Skutkuje to tym, że alkoholik nie jest w stanie sobie przypomnieć tego, co robił i co mówił po tym, jak się upił. Często zdarza się, że podczas amnezji alkoholowej ludzie robią to, na co nie zdecydowaliby się na trzeźwo, np. kradną czy wydają ogromne sumy pieniędzy. Co ważne, podczas amnezji alkoholowej nie następuje utrata przytomności. Amnezja może pojawić się nawet po wypiciu stosunkowo niewielkiej ilości alkoholu. 

Problemy z pamięcią po alkoholu – czy alkohol powoduje zaniki pamięci?

Zaniki pamięci po alkoholu to coś, co spotyka niemal każdego alkoholika – ale nie tylko. Do zaburzeń pamięci po spożyciu alkoholu dochodzi również u osób, które sporadycznie sięgają po używkę. Dzieje się tak, ponieważ alkohol wpływa negatywnie na funkcjonowanie płatu czołowego, odpowiadającego m.in. za zapamiętywanie.

Mówiąc o oddziaływaniu używki na organizm osób pijących alkohol, warto wspomnieć również o tym, czym objawia się nieprawidłowa praca ciała migdałowatego. W tym przypadku dochodzi do zachowań ryzykownych, takich jak agresja, wahania nastroju, a nawet utrata zdolności poznawczych.

Zaniki pamięci po odstawieniu alkoholu są również częstym symptomem u osób nadużywających alkohol. W takim przypadku należy się jednak uzbroić w cierpliwość, a przede wszystkim dać organizmowi odpocząć od używki. Funkcjonowanie pod ciągłym wpływem środków psychoaktywnych jest bowiem bardzo obciążające i wyjątkowo niekorzystnie wpływa na mózg i jego nieprawidłowa praca nawet po obstawieniu używki jest właśnie z tym związana.

Kiedy zdarzają się zaniki pamięci po alkoholu?

Zaniki pamięci pojawiają się przy wysokim stężeniu alkoholu we krwi (blood alcohol concentration, BAC). Najczęściej ma to miejsce przy spożyciu trunków w dużych ilościach w krótkim czasie lub na pusty żołądek. Zwykle występuje, gdy stężenie alkoholu we krwi przekracza 0,16% . Picie alkoholu o wysokiej intensywności, czyli spożycie dwukrotnie większej ilości niż progowe wartości upojenia, również prowadzi do amnezji alkoholowej. Utrata pamięci osób przyjmujących leki przeciwlękowe może wystąpić nawet przy niższym BAC.

Zespoły amnestyczne – zespół Korsakowa i encefalopatia Wernickego

Zmiany w mózgu spowodowane nadmiernym i intensywnym piciem alkoholu mogą prowadzić do znacznie poważniejszych w skutkach zespołów amnestycznych (zespół Korsakowa i encefalopatia Wernickego). Zespół Wernickego cechuje występowanie encefalopatii, zaburzeń psychicznych, gałkoruchowych oraz zaburzeń chodu. Jest to spowodowane głębokimi niedoborami witaminowymi, które objawiają się również tym, że alkoholik ma problemy z przypominaniem sobie kolejności wydarzeń. Luki w pamięci zostają wypełnione fałszywymi treściami, a wspomnienia zaczynają mieszać się z teraźniejszością. Ponadto u osób ze stwierdzonym zespołem Wernickego występują problemy skórne, niewydolność wątroby, duszność wysiłkowa. Nieleczony zespół Wernickego może doprowadzić do zgonu. 

Pacjenci z psychozą Koraskowa są zapominalscy, szybko się frustrują, mają problemy z koordynacją ruchów i równowagą. Jednak najbardziej w oczy rzucają się problemy z przypomnieniem sobie starych informacji (tzw. niepamięć wsteczna) oraz trudności z zapamiętywaniem nowych informacji (tzw. niepamięć następcza). 

Część zmian w mózgu spowodowana niedoborami witaminowymi jest nieodwracalna. Poprawa stanu zdrowia zależy od stopnia zaawansowania choroby. Im jest on mniejszy, tym szansa na wyleczenie jest większa.

Jak odzyskać pamięć po alkoholu?

Wiele osób zadaje sobie pytanie: jak odzyskać pamięć po alkoholu? Jednak niestety – „urwanego filmu” nie da się odzyskać. Alkohol fragmentarycznie tłumi zapamiętywanie, przez co w stanie upojenia alkoholowego nie mamy możliwości do rejestrowania w pamięci wszystkich wydarzeń.

Czy zmiany w mózgu po alkoholu są odwracalne?

Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że już umiarkowane spożywanie alkoholu może prowadzić do trwałych uszkodzeń układu nerwowego, co prowadzi do powstawania zaburzeń pamięci. Zaprzestania spożywania alkoholu i zachowanie trwałej abstynencji jest w stanie cofnąć tymczasowe uszkodzenie hipokampu.

Jeśli jednak stężenie alkoholu we krwi przez długi czas w mózgu zachodzą zmiany, które są nieodwracalne. Na pewnym etapie picia mózgu po prostu się nie regeneruje.

Kto jest bardziej podatny na amnezję i schizofrenię alkoholową?

Na schizofrenię alkoholową bardziej podatne są kobiety niż mężczyźni. Jest to spowodowane tym, że kobiety częściej są narażone na upośledzenie funkcji poznawczych mózgu i zdolności psychomotorycznych. Kobiety też szybciej się upijają ze względu na mniejszą zawartość wody w organizmie. 

Według raportu “Wzory konsumpcji alkoholu w Polsce” najczęstszym wymiarem ryzykownego picia u kobiet jest poczucie winy, a u mężczyzn – utrata pamięci. [źródło: https://www.parpa.pl/images/wzorykonsumpcji_2020.pdf, dostęp 22.03.2024]

źródło:parpa.pl

Palimpsest alkoholowy nie jest efektem każdorazowego picia alkoholu, ale głównie dotyczy osób, które przesadzają z ilością wypijanych trunków. Jest to wyraźna oznaka, że nadszedł czas, aby zacząć terapię. Genetyka wpływa na wrażliwość centralnego układu nerwowego na alkohol. Osoby, które mają warianty genów związane z mniej wydajnym metabolizmem alkoholu (często są to Azjaci) częściej doświadczają problemów z tymczasową amnezją. 

Amnezja alkoholowa – jak leczyć?

Luki w pamięci po wypiciu alkoholu to pierwszy sygnał alarmowy, który może świadczyć o rozwoju uzależnienia. Nie wolno go lekceważyć, tylko warto poszukać pomocy w ośrodku leczenia uzależnień. Najlepszym środkiem zwalczania schizofrenii alkoholowej będzie walka z uzależnieniem. Powinna ona przybrać formę profesjonalnej terapii leczenia uzależnień, np. w ośrodku Nowe Życie. Wyróżnia się on ciepłą, domową, kameralną atmosferą, dzięki czemu chorym łatwiej się jest otworzyć na terapii indywidualnej  i zajęciach grupowych. Aby jednak taka terapia była skuteczna, należy zdać sobie sprawę, że jesteśmy chorzy i potrzebujemy pomocy. W zaawansowanym stadium amnezji alkoholowej powinno się również skonsultować z neurologiem. 

FAQ – najczęściej zadawane pytania 

Ile czasu regeneruje się mózg po zaprzestaniu picia alkoholu?

Spożywanie alkoholu może wpłynąć negatywnie na naszą zdolność zapamiętywania i przyswajania nowej wiedzy. Jednorazowe uczestnictwo w wydarzeniu towarzyskim, podczas którego spożyjemy alkohol, nie wprowadzi trwałych zmian w działaniu naszego mózgu. Jednakże warto mieć na uwadze, że proces odnowy mózgu po spożyciu alkoholu w nadmiernych ilościach wymaga od 6 do 12 tygodni.

Jak odzyskać pamięć po alkoholu?

Wielu ludzi zastanawia się, jak można przywrócić wspomnienia utracone przez picie alkoholu. Niestety, przywrócenie “urwanego filmu” jest niemożliwe. Alkohol działa na pamięć krótkotrwałą w sposób fragmentaryczny, ograniczając zdolność do zapamiętywania wydarzeń podczas upojenia alkoholowego. W efekcie nie jesteśmy w stanie zachować w pamięci ciągłości wszystkich zdarzeń.

Urwany film po alkoholu – jak sobie przypomnieć?

Urwany film to utrata świadomości, mimo że osoba pozostaje przytomna. Efektem jest niemożność odtworzenia określonych wydarzeń lub całkowita niezdolność do przypomnienia sobie epizodów z okresu konsumpcji alkoholu. Ponieważ mózg nie zachował tych chwil, nie można w żaden sposób ich przypomnieć sobie. 

Więcej informacji można znaleźć w artykule: ,,Urwany film” po alkoholu. Dlaczego nie pamiętamy, co robiliśmy po wypiciu alkoholu?
Zaciekawił Cię nasz wpis? Zajrzyj na naszego bloga i dowiedz się więcej na temat alkoholizmu, czytając inne powiązane wpisy:

•  Czym objawia się neuropatia alkoholowa?
• Jakie choroby grożą alkoholikom?
• Zaburzenia psychiczne u alkoholika – jak rozpoznać?

Źródła:

1. ,,Medyczne aspekty uzależnienia od alkoholu”, pod red. M. Wojnara, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 2017. 
2. ,,Bez tajemnic: o uzależnieniach i ich leczeniu, Bohdan Tadeusz Woronowicz, Instytut Psychiatrii i Neurologii, 2001.
3. Raport “Wzory konsumpcji alkoholu w Polsce”, PARPA, źródło: https://www.parpa.pl/images/wzorykonsumpcji_2020.pdf
4. Przerywane wspomnienia: Stan niepamięci spowodowanej spożyciem alkoholu, źródło: https://www.niaaa.nih.gov/sites/default/files/publications/Blackouts_Polish.pdf