Przymusowe leczenie alkoholika – jak wysłać osobę uzależnioną od alkoholu na odwyk?

Leczenie odwykowe na ogół jest sprawą dobrowolną. To osoba uzależniona sama może podjąć decyzję, czy chce się poddać leczeniu czy nie. 

Podczas motywowania do terapii ważne jest, aby opierać się na konkretach, czyli wskazywać realne fakty i zachowania związane z piciem alkoholu. Komunikacja powinna być bezpośrednia i szczegółowa, unikając wszelkich uogólnień.

Zdarza się jednak, że alkoholik może zostać zmuszony do podjęcia leczenia przez sąd. Podstawą do takiego orzeczenia jest opinia biegłego psychiatry i psychologa.

• Leczenie odwykowe jest zazwyczaj dobrowolne, a decyzja o poddaniu się terapii należy do osoby uzależnionej. 
• W niektórych przypadkach, gdy zachowanie alkoholika jest szkodliwe dla otoczenia lub jego samego, sąd może nałożyć obowiązek przymusowego leczenia.
• Aby zainicjować przymusowy odwyk, należy złożyć wniosek do Komisji Gminnej ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Wniosek może złożyć rodzina, pracownik socjalny, pedagog, kurator lub inne osoby dotknięte skutkami choroby alkoholowej.

Konsumpcja alkoholu w Polsce 

Konsumpcja alkoholu w Polsce stanowi poważne wyzwanie społeczne, o czym świadczą dane z raportu Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych z 2020 roku. Wskazują one, że przeciętny Polak spożywa rocznie około 5 litrów czystego alkoholu, co obejmuje różne rodzaje napojów procentowych jak piwo, wino, czy napoje spirytusowe. Alarmującym zjawiskiem jest coraz młodszy wiek osób sięgających po alkohol, co przyczynia się do wzrostu liczby osób uzależnionych. Analiza danych wykazała także znaczącą różnicę w ilości spożywanego alkoholu między płciami: kobiety w ciągu roku konsumują średnio 2,2 litra czystego alkoholu, podczas gdy mężczyźni aż 8,1 litra. Różnorodność w konsumpcji wśród samych konsumentów także jest znaczna, waha się bowiem od 12 ml do 72 litrów rocznie. Częstość wszystkich zachowań wskazujących na ryzykowne picie alkoholu jest większa u mężczyzn niż u kobiet.

źródło:parpa.pl

W jakich przypadkach sąd może zastosować przymusowe leczenie?

Skuteczność leczenia uzależnień jest największa, gdy odbywa się ono na zasadzie dobrowolności. Obowiązek podjęcia leczenia przez osobę uzależnioną może być nałożony przez sąd na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. 2019.2277), która określa kroki niezbędne do zastosowania takiego rozwiązania.

Potrzeba przymusowego leczenia alkoholika zachodzi wówczas, gdy choroba alkoholowa powoduje:

• rozpad pożycia małżeńskiego;
• demoralizację małoletnich;
• zakłócenia spokoju lub porządku publicznego;
• uchylanie się od pracy.

Jak wszcząć procedurę przymusowego leczenia?

Aby wysłać alkoholika na przymusowy odwyk, trzeba przede wszystkim złożyć odpowiedni wniosek do Komisji Gminnej ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych właściwej ze względu na miejsce zamieszkania lub pobyt osoby, która ma zostać skierowana do ośrodka odwykowego. Taki wniosek może złożyć nie tylko rodzina (osoby pełnoletnie), ale również pracownik socjalny, pracodawca, pedagog szkolny, kurator, dzielnicowy oraz inne osoby dotknięte skutkami choroby. Podstawą prawną do objęcia leczeniem przymusowym jest ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeksu Karnego.

Kolejnym krokiem jest zebranie i przedstawienie materiałów dowodowych. Dowodami w sprawie mogą być m.in. interwencje policji, udokumentowany pobyt w izbie wytrzeźwień, dokumentacja lekarska, informacje od dzielnicowego, wyroki w sprawie karnej (są one ważne w przypadku, gdy alkoholik dopuszcza się przemocy w stosunku do bliskich). Jeżeli komisja uzna, że są przesłanki do konieczności zastosowania przymusowego leczenia, występuje z wnioskiem w tej sprawie do sądu rejonowego. Sąd natomiast wszczyna postępowanie nie na wniosek rodziny, a na wniosek komisji gminnej ds. profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Cała procedura jest bezpłatna. Istnieje możliwość przeprowadzenia takiego procesu bez udziału gminy, ale w takim wypadku trzeba będzie ponieść koszty opłat sądowych.

Jak przebiega przymusowe leczenie alkoholika?

Przymusowe leczenie odwykowe może mieć charakter ambulatoryjny lub stacjonarny. Leczenie ambulatoryjne polega na tym, że pacjent otrzymuje leki i w wyznaczonym terminie stawia się do kontroli. Osoba uzależniona może zostać również skierowana na terapię grupową lub do zamkniętego zakładu odwykowego. W przypadku, gdy uzależniony nie będzie chciał udać się na przymusowe leczenie alkoholowe, sąd ma prawo zastosować wobec niego środki przymusu np. przymusowe doprowadzenie. Zdarza się również, że sąd, który nałożył na alkoholika obowiązek leczenia odwykowego, może uznać, że zachodzi potrzeba całkowitego ubezwłasnowolnienia. Wówczas sąd opiekuńczy orzeka o umieszczeniu takiej osoby w domu pomocy społecznej dla osób uzależnionych od alkoholu lub wyznacza osobę, która będzie stanowić opiekę  soby uzależnionej.

Jak długo trwa obowiązek leczenia odwykowego?

Obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu trwa tyle, ile wymaga tego cel leczenia, jednak nie dłużej niż 2 lata. O tym, czy osoba uzależniona może przerwać leczenie przed upływem 2 lat, decyduje sąd na wniosek osoby zobowiązanej, kuratora lub po zasięgnięciu opinii zakładu, w którym leczenie odwykowe się odbywa.

Jak namówić alkoholika na odwyk?

Dla większości uzależnionych osób wykonanie pierwszego kroku jest bardzo trudne, często jest to bariera wręcz nie do przejścia. Osoby współuzależnione często poddawane są manipulacji i tym samym ułatwiają choremu kontynuowanie nałogu. Z tego względu tak ważne jest znalezienie wewnętrznej siły na podjęcie walki i poszukanie profesjonalnej pomocy specjalistów, której nie zastąpi żadne działanie na własną rękę.

W Ośrodku Nowe Życie w Krakowie osoby, które chcą podjąć dobrowolnie walkę z nałogiem mogą skorzystać z terapii indywidualnej lub grupowej. Prowadzone są także konsultacje psychologiczne i rozmowy z psychiatrą, które pomagają w zrozumieniu przyczyn uzależnienia i opracowaniu skutecznych strategii radzenia sobie z nim. Dodatkowo skorzystać można także z treningów, będących ważnym etapem procesu terapeutycznego i prowadzenie życia w trzeźwości po opuszczeniu ośrodka odwykowego. Podczas zajęć chory dowie się, m.in. jak skutecznie odmówić alkoholu po terapii i czym zastąpić alkohol. 

Jak zmusić alkoholika do leczenia?

Choroba alkoholowa nie dotyczy tylko samego uzależnionego. Konsekwencje nałogowego picia ponosi również najbliższa rodzina, która na co dzień musi stawiać czoła wyzwaniom związanym z pogłębiającym się alkoholizmem. Alkoholik zmuszony do terapii bardzo często reaguje gniewem, próbuje zaprzeczać, jakoby miał z tym jakikolwiek problem. Należy jednak pamiętać, że bezczynność nigdy nie jest dobrym wyjściem z sytuacji.

Dobrze jest zacząć rozmową z uzależnionym, mając jakąś podstawową wiedzę na ten temat. Tu pomocne okazać się mogą konsultacje rodzinne, które mają na celu pomóc zrozumieć problem, z jakim boryka się bliska osoba. Osoby, które chcą nakłonić alkoholika do podjęcia terapii, powinny przede wszystkim dać jej jasno do zrozumienia, że alkoholizm prowadzi do rozpadu ich rodziny. Osoby chorej nie można potępiać ani atakować, ponieważ takie zachowanie może wyzwolić negatywne emocje. Warto również okazywać ograniczone wsparcie, dzięki któremu osoba chora będzie mogła sobie uświadomić, jak wiele może stracić.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Jak przekonać alkoholika do leczenia?

Przekonywanie alkoholika do leczenia wymaga bezpośredniego i konkretnego podejścia. Ważne jest przedstawienie specyficznych przykładów zachowań związanych z piciem, by uzależniony zobaczył realne skutki swoich działań. Zamiast ogólnych stwierdzeń, lepiej wskazać na konkretne zdarzenia, jak głośne krzyczenie słyszane przez sąsiadów. Podkreślenie zmian w osobowości i agresywnych zachowań pod wpływem alkoholu może uświadomić uzależnionemu potrzebę leczenia.

Kiedy można wysłać alkoholika na przymusowe leczenie?

Wysłanie alkoholika na przymusowe leczenie jest możliwe w sytuacjach, gdy swoim zachowaniem uchyla się od obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny oraz wywiera negatywny wpływ na otoczenie. Główne przesłanki do podjęcia przymusowe leczenie alkoholizmu obejmują rozkład życia rodzinnego, co manifestuje się poprzez demoralizację małoletnich członków rodziny oraz uchylanie się od obowiązków zaspokajania podstawowych potrzeb rodziny. Dodatkowym czynnikiem, który może przemawiać za przymusowym leczeniem, jest systematyczne zakłócanie spokoju lub porządku publicznego przez osobę uzależnioną.

Jak pomóc alkoholikowi, który nie chce się leczyć?

Gdy Twoje wysiłki w pomaganiu nie skutkują i osoba chora wciąż odmawia leczenia, poszukaj wsparcia u profesjonalisty. Może okazać się, że potrzebna będzie interwencja, mająca na celu skierowanie chorego do odpowiedniej placówki. Interwencja taka polega na konfrontacji, która jest bezpośrednia, konkretna i wykazuje życzliwość wobec uzależnionego.

Jakie słowa trafiają do osoby uzależnionej?

Kiedy rozmawiamy z osobą uzależnioną od alkoholu, ważne jest, aby nasze słowa były jasne, bezpośrednie i pełne empatii. Wyrażenie “Nie mogę dłużej załatwiać za Ciebie spraw. Nie będę ukrywać tego, że nadużywasz alkoholu” pokazuje zdrowe granice i odpowiedzialność. Mówiąc “Nie będę więcej usprawiedliwiać Twojego zachowania przed szefem, przyjaciółmi i rodziną”, podkreślamy konsekwencje alkoholizmu i przestajemy być współuczestnikami w ukrywaniu problemu.

Co zrobić żeby mieć wstręt do alkoholu?

Jeśli chcesz wywołać u siebie wstręt do alkoholu, jednym ze sposobów może być wykorzystanie określonych ziół, które są znane ze swoich właściwości odstraszających od picia. Zioła takie jak kudzu czy czarcie żebro mają właściwości, które mogą zmniejszać pragnienie alkoholu lub powodować nieprzyjemne reakcje po jego spożyciu.

Przeczytaj wpisy na naszym blogu:

• Metody leczenia alkoholizmu, czyli jak skutecznie walczyć z nałogiem?
• Czy alkoholizm da się wyleczyć?
• Jak przerwać ciąg alkoholowy?
• Leczenie alkoholizmu – do jakiego lekarza się udać?

Źródła:

1. ,,Medyczne aspekty uzależnienia od alkoholu”, pod red. M. Wojnara, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 2017. 
2. ,,Jak wytrwać w trzeźwości. Poradnik zapobiegania nawrotom choroby”, Terence T. Gorski, Merlene Miller, AKURACIK, 1995. 
3. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi .
4. Wzory konsumpcji alkoholu w Polsce. Raport z badań kwestionariuszowych 2020 r
   https://www.parpa.pl/images/wzorykonsumpcji_2020.pdf, dostęp 28.12.2023